ULUSLARARASI TİCARETTE UYUŞMAZLIK DAVALARI VE TAHKİM

Bu makale ithalatçı ve ihracatçıların aralarında yaşanması muhtemel ihtilafları öngörebilmeleri ve nasıl çözecekleri konusunda fikir vermek amacıyla kaleme alınmıştır.

İthalat ve İhracatta Davalar ve Tahkim.

Ticaretin genel kuralı alıcının talebine istinaden satıcının, daha önce belirlenmiş standartlarda malı yine daha önce belirlenmiş şartlarda sevkiyata hazır hale getirmesi veya sevk etmesi, alıcının yükümlülüğü ise eğer sevkiyat konusunda bir yükümlülüğü yok ise satış şartlarına uygun bir metod ile ödemeyi yapmasından ibarettir.

Konu Dış ticaret kapsamında ise, yani farklı ülkelerdeki firmalar arasında gerçekleşen bir ticaret söz konusuysa devreye pek çok faktör giriyor, uluslararası geçerliliği olan evrakların hazırlanması ve her iki tarafın gümrük aşamalarında gümrük müşavirlerinden destek alması gerekiyor ve satış şartları kadar, bu alışverişten kaynaklanacak problemlerin ne şekilde çözüleceğini de sözleşme ile belirlemeleri gerekiyor. (www.ihracat.co)

Uluslararası ticarette Uyuşmazlıkların nedenleri nelerdir?

İthalat ihracat aşamasında yaşanan anlaşmazlıkların temel nedenlerinden biri, ihraç edilen malların kalitesidir. Pek çok ihracat sözleşmesinde sözleşme şartları uyarınca ithalatçı, malların kalitesini ancak sevkiyat ona ulaştığında test edebilir. Özellikle peşin ödeme yapılan işlerde ihracatçının güvenilirliğini araştırmanın veya deneme siparişleri ile denemenin yanı sıra, üretilen malların sevkiyattan önce, Denetçi (inspection) firmalarca kontrol ettirilmesi ve uzun vadede yaşanabilecek kalite sorunlarının hangi standartlarda belirleneceği ve ne şekilde tazmin edileceğinin sözleşme ile belirlenmesi gerekir.

Yaşanan temel problemlerden bir diğeri, mal mukabili satışlarda ithalatçının verilen vade sürelerine uymaması, ciddi gecikmeler yaşanması hatta ödememe ihtimalidir. Mal mukabili çalışmak isteyen ithalatçıların mali yeterliliğinin enformasyon firmalarınca tespiti, Eximbank sigortası veya faturaların factoring firmalarına devredilmesi gibi yöntemlerle bu konuda ihracatçı kendini güvenceye alabilir.

Anlaşmazlıkların bir diğer nedeni, tarafların ülkelerinde yaşanan gümrük düzenlemelerinde veya piyasa koşullarında meydana gelen değişiklikler, ihracat evraklarının ithalatçı gümrüğünde kabul görmemesi veya önceden öngörülemeyen şartlardan kaynaklanan problemlerden ötürü sevkiyatın ve gümrük süreçlerinin gecikmesi ve bu aşamada oluşan masrafları kimin ödeyeceğine yöneliktir.

Anlaşmazlığın çözüm yolları nelerdir?

Herhangi bir işte eğer taraflar kendi aralarında uzlaşamamış ise anlaşmazlıkların çözümü için iki temel yöntem var - Dava ve tahkim.

İhracatçı ve ithalatçı arasında yaşanan sorunun mahkeme kanalıyla çözülmesi (Litigation)

Dava yoluna gidilmişse ve taraflar arasında hazırlanmış bir sözleşme ile aksi belirtilmedikçe, dava malların teslim edildiği ithalatçının ülkesinde yürütülecektir. Bu durum ihracatçı açısından sürecin daha masraflı yaşanacağı anlamına gelir. Masrafların yanı sıra bu gibi dava süreçleri oldukça uzun sürebilmektedir. (www.ihracat.co)

a) İhracatçı ve ithalatçı arasında yaşanan dava süreci: Bildiğiniz gibi, neredeyse tüm dava süreçleri yavaştır. Davaya istinaden tüm delil ve evrakların sunulması talep edilir ve bu konuda evrak talep edilen tarafa geniş bir zaman dilimi tanınabilir. Örneğin bir kalite şikayetine bağlı davada, kalite şikayetine konu malların resimleri, test raporları, sevkiyat raporları , sevkiyat ve gümrükleme sürecine dair evraklar, sözleşme, sipariş formu, yazışmalar ve benzeri tüm yazılı kanıtlar mahkeme tarafından talep edilir. 

Gerektiğinde uzman ve aracı firmaların görüşleri istenebilir, ilgili kurum ve kuruluşlardan evrak doğrulama, kontrol gibi hizmetler talep edilebilir, şahitler veya yaşanan durum hakkında görüş bildirebilecek kişiler mahkemeye davet edilebilir.

b) Sürecin mahkeme tarihi ertelemeleri ile uzaması: Mahkeme günleri, duruşma saatleri ileri tarihlere ertelenebilir, bazen 1 adım mesafe alamadan art arda mahkeme günlerinin ertelenmesi sebebiyle aylarca beklemek, bu süre zarfında avukat veya hukuk firması ile aranızdaki anlaşmaya bağlı olarak boşa gidecek hizmet bedelleri ödemek zorunda kalabilirsiniz.

c) Farklı Yasalar ve Prosedürler: Uluslararası ticaret kanunları ve prosedürleri daha karmaşıktır. Yabancı mahkemelerde dava, yerel mahkemelere kıyasla daha pahalıdır ve zordur.

d) Firma imajı ve hedef pazarda güvenilirlik: dava süreçleri özellikle davanın görüldüğü ülkede medyaya konu olabilir, diğer yandan davanın görüldüğü ülkedeki diğer müşterileriniz medya haricinde, ihracatçı birlikleri ve benzeri devlet kurumlarından, davalık firmaların listeleri, ithalatçıların şikayetçi olduğu firma listeleri gibi paylaşımlar var ise durumu öğrenip, dava içeriğini bilmeden, neticesini beklemeden temkinli olmak adına sizinle olan ticari ilişkilerini askıya alabilirler.

İhracatçı ve ithalatçı arasında yaşanan sorunun tahkim yoluyla çözülmesi (Arbitration)

Uluslararası ticaret literatüründe “Arbitration” olarak geçen, Tahkim (hakem) başvurusuna istinaden. Tarafların başvurduğu Tahkim kurumu, uyuşmazlıklar genel olarak 3 kişilik bir komisyon tarafından çözer. Bu komisyon, biri davacı, biri davalı ve 3.sü ise davacı ve davalının mutabık kaldığı hakemden oluşur.

İhracat İthalat anlaşmazlığında hakemlik işleminin temel avantajlarını Davaya kıyasla açıklayayım:

a) Çabukluk:Kesinlikle, tahkim süreci dava sürecinden daha hızlıdır. Tahkim süreci, ilgili tarafların çözüme yönelik istekli oranda hızlı tamamlanabilir. Tahkim Yasası uyarınca hakemler, tüm işlemleri tamamlandıktan sonraki dört ay içinde karar almak zorundadırlar. (www.ihracat.co)

b) Maliyet: Tahkime gidildiğinde oluşacak masraflar bir dava sürecine göre çok daha düşük olacaktır. Tahkim ücretleri, kurumsal tahkimde talep değerinin yaklaşık% 2'si veya daha azıdır.

c) Tahkim yolu ile firmaların mahremiyeti korunur: Tahkim işlemleri halka açık değildir. Hakem kararı herhangi bir gazetede yayınlanmaz. Bu, tarafların mahremiyetini korur. Dolayısıyla, ticari sırlar ve sözleşmelerden kaynaklanan ihtilaflar kamuya açık değildir.

d) Uygun Hakemi Seçme: Tahkim kurumu ve hakem talebi, sözleşmeye dahil olan taraflar ve isimler tarafından yapıldığından, gümrük ve uluslararası ticaret prosedürleri hakkında bilgi sahibi olan hakimi eğitmek için ayrı uzman tanığı ortaya çıkmaz.

ICC Tahkim

Çoğu tahkim kuruluşu, kapsam itibariyle yerel veya ulusal nitelik taşımaktayken, ICC Divanı tamamen uluslararası bir çerçeveye sahiptir. Her kıtada yer alan toplam 90 ülkedeki üyelerden oluşan Divan, en yaygın temsil edilen tahkim kuruluşu olma özelliğine de sahiptir. 

ICC resmi web sitesi: https://iccwbo.org/

ICC Türkiye: http://icc.tobb.org.tr/icc-tahkim.php

Tahkim Kurumlarından Örnekler:

ICC (Milletlerarası Ticaret Odası) Tahkim Divanı, Kahire Uluslararası Ticari Tahkim Bölgesel Merkezi Londra Uluslararası Tahkim Mahkemesi, Amerikan Tahkim Odası, Stockholm Ticaret Odası Tahkim Enstitüsü Çin Tahkim Kurumu’nda (CIETAC) ,Rusya Federasyonu Ticaret ve Sanayi Odası Uluslararası Tahkim Mahkemesi ve Türkiye’de TOBB Tahkim Divanı (Ankara) ve İTO Tahkim Mahkemesi (İstanbul) (www.ihracat.co)